Văn học đổi mới sau 1975 và những tinh hoa tiên phong.
Sáng tạo văn học là quá trình tìm tòi sáng tạo của mỗi nhà văn. Bên cạnh đó, di sản, phát huy và phát triển cũng là những nhân tố quan trọng góp phần tạo nên sự hoàn thiện của mọi trào lưu, trào lưu văn học. Văn học sau 1975 với sự đổi mới về mọi mặt từ đời sống kinh tế – xã hội đến nghệ thuật đã chắp cánh cho văn học bay cao, bay xa, bay đến miền đất của sáng tạo, tự do, giải phóng mọi ràng buộc, xiềng xích.
Sau 1975, nền văn học Việt Nam có bước chuyển biến lớn, xuất hiện nhiều tác phẩm có giá trị, nhiều tác giả nổi tiếng, nhiều tư tưởng mới, nhiều tuyên ngôn sáng tác mới. Từ đó, nhiều trào lưu văn học ra đời với những nét độc đáo riêng. Nói đến các khuynh hướng văn học sau 1975, phải nói đến ba khuynh hướng cơ bản: khuynh hướng duy trì dòng chảy. cảm hứng sử thi, nhưng có lẽ là bi kịch và liên quan đến những kinh nghiệm và trải nghiệm cá nhân; hoặc trở về cuộc sống trần tục và trở về với bản thể cá nhân; và xu hướng đi sâu vào những khoảng tối của tâm linh, vô thức và đưa thơ theo hướng biểu tượng siêu thực.
1. Điểm mới của truyện ngắn sau 1975 so với giai đoạn trước.
Quan niệm nghệ thuật về con người: Sau 1975, con người trở về với cuộc sống thường ngày, đối mặt với nhiều vấn đề phức tạp trong cuộc sống hàng ngày. Con người được miêu tả trong văn học không còn đại diện cho cái chung mà có thể được nhìn nhận ở nhiều khía cạnh, trong nhiều mối quan hệ, đa dạng, phong phú hơn.
Đổi mới nghệ thuật:
+ Chuyển đổi cơ cấu. Hầu hết các tác phẩm văn xuôi ra đời trong thời kỳ đổi mới đều được tổ chức theo cấu trúc mở (cấu trúc mở) để người đọc tự rút ra kết luận.
+ Thay đổi điểm nhìn trần thuật (Các hình thức trần thuật: Ngôi kể từ ngôi thứ ba, ngôi kể từ ngôi thứ nhất); cách tổ chức điểm nhìn trần thuật (Sử dụng điểm nhìn trần thuật hoặc kết hợp điểm nhìn trần thuật).
+ Giọng điệu trần thuật: Không chỉ kể bằng giọng của mình, bằng lời của người kể mà các tác giả còn thay đổi nhiều giọng kể phong phú khác nhau: Có đối thoại, độc thoại, có lời trực tiếp, có lời nửa trực tiếp.
+ Vấn đề suy ngẫm: Đời sống nhân dân sau chiến tranh (Với người Hà Nội, đó là những ngày làm thủ đô sau chiến thắng Điện Biên Phủ; với Ngoại Thuyền, sau 1975, đất nước thống nhất) và trước sự đổi thay của đất nước (Mùa lá rụng trong vườn – Ma Văn Kháng). Xuất phát từ hiện thực đó, vấn đề đặt ra không phải là vận mệnh đất nước, cộng đồng huyết thống, cuộc đấu tranh sinh tử mà là thân phận con người trong cuộc sống đời thường.
+ Không gian nghệ thuật được miêu tả: Chủ yếu là không gian đời sống riêng tư, nơi nhân vật bộc lộ rõ nhất tư cách, tính cách: một làng chài ven biển miền Trung, nơi mỗi gia đình sinh sống trên một chiếc ghe ngo; một ngôi nhà cổ ở Hà Nội;…
+ Nhân vật chính: những con người trong cuộc sống đời thường (không còn “chính trị gia”, “con người mới” với nhiều phẩm chất lý tưởng đã được bàn luận nhiều trên văn đàn trước 1975), như: Nghệ sĩ Phùng không chỉ hết lòng vì nghệ thuật mà còn thường xuyên trăn trở với đời thường; ngư dân trong cảnh cơ cực, đói khổ, lũ lụt, đói rét triền miên.
đề tài: Cốt truyện sau 1975 được mở rộng ra nhiều, hướng tới cảm hứng thế sự hơn là đời tư khuynh hướng sử thi và cảm hứng lãng mạn trong văn học trước 1975.
2. Điểm mới của thơ trữ tình sau 1975 so với giai đoạn trước.
Sau 1975, thơ trữ tình có những biến đổi phức tạp và đa dạng. Thơ trữ tình giai đoạn này hoạt động theo các kiểu khác nhau, ngoài các kiểu như: tiếp tục mạch cảm hứng sử thi nhưng nghiêng về bi kịch và gắn với những kinh nghiệm, trải nghiệm cá nhân; hoặc hướng về đời sống trần tục mà trở về với cái tôi cá nhân, xu hướng đi sâu vào những khoảng tối của tâm linh, vô thức và đưa thơ theo hướng biểu tượng siêu thực được coi là một xu hướng đặc biệt.
– Mở rộng chủ ngữ: Năm 1975 đánh dấu một bước chuyển biến lớn trong lịch sử đất nước: đất nước thống nhất, bước vào thời kỳ đổi thay và thống nhất. Một sự thay đổi trong lịch sử đòi hỏi một sự thay đổi mạnh mẽ trong văn học. Ở giai đoạn này, thơ không còn vẻ đẹp và sức quyến rũ của thời kỳ kháng chiến mà mở rộng đề tài tạo nên một diện mạo mới:
+ Thể thơ tình phát triển, giàu âm điệu
+ Khuynh hướng nhìn lại chiến tranh
+ Khuynh hướng tìm về cội nguồn – “Thơ quê hương”
Hiện tượng thơ tượng trưng, siêu thực.
Những thay đổi về tư duy nghệ thuật trong thơ:
+ Ngoài cảm hứng sử thi vẫn tồn tại dai dẳng như một quán tính nghệ thuật, cuối những năm 70, đầu những năm 80 của thế kỷ XX“thơ đời thường” dường như là nhiều.
+ Những hình tượng nghệ thuật mang tính thần thoại về một hiện thực lớn và cảm hứng sử thi không còn xuất hiện như những sự kiện nổi bật trong thơ ca giai đoạn này. Vì thế, tài hoa, đời tư trở nên nổi bật, cái tôi thơ sau 1975 là một cái tôi đa diện, bất định, giằng xé, nội tâm.
thức tỉnh “cà vạt” để xác lập một quan niệm mới về nghệ thuật: Đó là nỗ lực khám phá sự phong phú của “cái tôi tiềm ẩn”, dám phơi bày những bi kịch của con người, những giá trị nghi ngờ quá đà. tìm ra những giá trị mới. Đây chính là lý do khiến các nhà thơ sau 1975 chú ý nhiều hơn đến tính đa nghĩa của ngôn ngữ thơ, tạo nên sự biến chất của ngôn ngữ và biểu tượng. Xu hướng này muốn tăng chất ảo của thơ buộc người đọc phải lý giải những sáng tạo nghệ thuật qua những chiều liên tưởng văn hóa khác nhau.
Đàn ghi ta của Lorca rất tiêu biểu cho nỗ lực cách tân thơ Việt của Thanh Thảo, bài thơ hơi khó hiểu vì được sáng tác mang màu sắc tượng trưng, siêu thực mà ông chịu ảnh hưởng ít nhiều của nhà thơ hiện đại Tây Ban Nha Gar-xi-một Lorca mà ông hết lòng ngưỡng mộ. trái tim. Vì vậy, khi dạy thể thơ này, trước hết giáo viên phải cung cấp, giải thích cho học sinh một số kiến thức cơ bản về thơ tượng trưng, siêu thực:
– Lời bài hát Tôi: Trước hết, trong thơ hiện đại, dòng tượng trưng, siêu thực tạo nên sự khác biệt so với thơ cổ điển, thơ lãng mạn ở vai trò thể hiện. “cái tôi”. Nếu trong thơ cổ điển, cái tôi bị khước từ, trong thơ lãng mạn, cái tôi được đưa lên vị trí độc tôn, thì với các nhà thơ tượng trưng, siêu thực, cái tôi mất đi vị trí độc tôn, lu mờ, thậm chí trở thành một cái đa ngã.
– Đặc điểm nghệ thuật: Nhấn mạnh và tập trung vào việc tận hưởng tính tự phát, sự kỳ diệu của thế giới vô thức; nhấn mạnh vai trò của sự hỗn độn, phi lý; kết hợp những hình ảnh xa rời thực tế để tạo ra nhiều trường liên tưởng, tưởng tượng;…
