Mối quan hệ giữa dân tộc với ứng xử của con người và giai cấp nghệ thuật
1. Dân tộc, tộc người.
Xét trên quan điểm tính dân tộc là một thuộc tính của văn học, thì không phải tác phẩm nào cũng mang tính dân tộc mà tác phẩm nghệ thuật nào cũng ít nhiều mang tính dân tộc, thể hiện ở nội dung hay hình thức.
Biélinski nói: “Mỗi nhân vật đều gắn liền với một đất nước, một thời đại, bởi con người không có bản sắc dân tộc thì không phải là con người thực mà là một khái niệm trừu tượng. Như vậy rõ ràng tính dân tộc của một tác phẩm nghệ thuật không phải là một thành tích mà là một phẩm chất cần có của sự sáng tạo.
Nhưng nói đến phẩm chất thì tính dân tộc sâu sắc và chân chính chỉ có thể thấy ở những tác phẩm của những nghệ sĩ gắn bó mật thiết với vận mệnh đất nước, vận mệnh của nhân dân.
Lênin chỉ ra rằng có hai loại hình văn hóa dân tộc của một dân tộc. Trong bài “Những ý kiến phê phán về vấn đề dân tộc” (1913), Lênin viết: “Trong mỗi quốc gia ngày nay, có hai dân tộc (…) Trong mỗi nền văn hóa dân tộc đều có hai nền văn hóa dân tộc. Có nền văn hóa Nga vĩ đại của Purisekevich, Gussoph và Struve, nhưng cũng có nền văn hóa Nga vĩ đại được đại diện bởi những người như người Séc, ông chủ bầu trời và Plekhanov.
Ở một nơi khác Lênin đã viết: “Nền văn hóa dân tộc nào cũng có những yếu tố, dù chưa phát triển, của nền văn hóa dân tộc và xã hội chủ nghĩa, bởi vì trong nước nào cũng có quần chúng lao động và bị bóc lột, những điều kiện sống của họ tất yếu phải tạo ra hệ tư tưởng dân chủ và xã hội chủ nghĩa. một nền văn hóa tư sản (nền văn hóa này phần lớn là một nền văn hóa cực kỳ phản động và giáo sĩ), không ở trong tình trạng “tham gia” mà ở trong hình thức của nền văn hóa thống trị”.
Vì vậy, tính dân tộc thống nhất với phẩm chất dân tộc, tính dân tộc gắn với tính dân tộc của văn hóa dân tộc. Nếu một tác phẩm văn học, nghệ thuật mang đậm tính dân tộc thì tác phẩm đó có tính dân tộc sâu sắc. Ngược lại, những hành động xa rời nhân dân, xa rời “tư tưởng dân chủ, xã hội chủ nghĩa” thì không thể có tính chất dân tộc thực sự.
2. Dân tộc và giai cấp.
Trong lịch sử, vấn đề giai cấp và vấn đề dân tộc luôn nảy sinh và luôn liên quan với nhau. Lê Duẩn nói: “Trong mỗi thời kỳ lịch sử đều có giai cấp đại diện cho dân tộc. Trong xã hội phong kiến, giai cấp phong kiến đại diện cho dân tộc. Trong xã hội tư bản, giai cấp tư sản đại diện cho dân tộc. Cho đến ngày nay, giai cấp vô sản đại diện cho đất nước.
Đất nước là của nhiều giai cấp, nhưng không có đất nước chung cho mọi giai cấp. Mỗi giai cấp chỉ có một dân tộc cụ thể: dân tộc phong kiến, dân tộc tư sản, dân tộc vô sản.
Stalin, tại nơi làm việc Vấn đề dân tộc và thuộc địa viết: Mọi thứ đang thay đổi… Đời sống xã hội đang thay đổi – và cùng với nó, “vấn đề dân tộc” cũng đang thay đổi. Vào những thời điểm khác nhau, trên vũ đài đấu tranh xuất hiện những giai cấp khác nhau, bởi vì mỗi giai cấp hiểu “vấn đề dân tộc” theo quan niệm riêng của mình. do đó, vào những thời điểm khác nhau, “vấn đề dân tộc” phục vụ những lợi ích khác nhau, mang những màu sắc khác nhau tùy theo giai cấp đề xuất nó”.
Và cũng trong tác phẩm đó, Stalin đã viết: Một giai cấp mới là giai cấp vô sản bước vào vũ đài đấu tranh và từ đó nảy sinh một vấn đề dân tộc mới: “vấn đề dân tộc của giai cấp vô sản”. Giai cấp vô sản khác với giai cấp quý tộc và giai cấp tư sản bởi vì “vấn đề dân tộc” của giai cấp vô sản khác với “vấn đề dân tộc” của giai cấp quý tộc và tư sản cho đến thời điểm đó.
Vì vậy giai cấp gắn bó hữu cơ với chủ nghĩa dân tộc. Cốt lõi của vấn đề dân tộc là vấn đề giai cấp, nhưng bản sắc giai cấp không đồng nhất với bản sắc dân tộc. Còn giai cấp thì không mâu thuẫn, triệt tiêu dân tộc. Giai cấp và dân tộc là sự thống nhất hữu cơ, đan xen, thấm nhập vào nhau, đến mức không thể tách rời.
Đồng chí Lê Duẩn lưu ý chúng tôi: “Chúng ta không thể tách rời vấn đề giai cấp và vấn đề quốc tịch. Khi hai vấn đề tách rời nhau thì dễ đi vào bè phái, dễ dẫn đến sai sót. Phải nói rằng càng đứng ở vị trí giai cấp thì càng ở trong ý thức dân tộc.” Và “vấn đề vị trí giai cấp bao giờ cũng liên quan đến vấn đề dân tộc. giai cấp, nhưng thực chất là vì lợi ích của giai cấp tư sản. Những người cộng sản chúng ta nói đến giai cấp là nói đến đất nước. Nhất là khi giai cấp vô sản giành chính quyền thì vấn đề giai cấp càng phải gắn bó chặt chẽ với vấn đề dân tộc. quan điểm giai cấp càng đúng thì quan điểm dân tộc càng đúng. Ngược lại, lập trường của giai cấp vô sản càng đúng thì vấn đề dân tộc càng được hiểu vững chắc”.
Dân tộc và giai cấp có quan hệ với nhau, trong mối quan hệ này giai cấp là cái quyết định quốc tịch. Vì dân tộc là một sự tồn tại có mục đích, nhưng “Mỗi giai cấp hiểu vấn đề dân tộc theo quan điểm riêng của mình, và vấn đề dân tộc phục vụ những lợi ích khác nhau, mang những màu sắc khác nhau, tuỳ theo thời điểm và do giai cấp đề xuất. Điều này”. Lênin nói: “Trong tất cả các vấn đề chính trị nghiêm túc và sâu sắc, mọi người được nhóm lại theo giai cấp chứ không phải sắc tộc.” Vì vậy, cho rằng giai cấp và dân tộc song hành với nhau (nghĩa là không có mối liên hệ hữu cơ nào) là sai lầm. Quan điểm cho rằng chủ nghĩa dân tộc là chung cho mọi tầng lớp xã hội lại càng không đúng và rơi vào quan điểm tư sản.
